LIÊN HỢP QUỐC: TỔ CHỨC KHÔNG THỂ THIẾU TRONG NỀN CHÍNH
TRỊ THẾ GIỚI
Ngày Liên Hợp Quốc
là một ngày kỷ niệm sự thành lập chính thức của Liên Hợp Quốc vào ngày 24 tháng
10 năm 1945. Năm 1947, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tuyên bố ngày 24 tháng 10 là
ngày kỷ niệm Hiến chương Liên Hợp Quốc.
Sau 78
năm tồn tại và phát triển, Liên hợp quốc (LHQ) đã trải qua nhiều thăng trầm của
lịch sử, có thất bại nhưng thành tựu của LHQ là nổi bật. LHQ ngày càng chứng tỏ
là một tổ chức không thể thiếu trong nền chính trị thế giới. Sự lớn mạnh của
LHQ chính là nhờ ở mục tiêu đúng đắn của tổ chức phù hợp với nguyện vọng hòa
bình, độc lập, phát triển và tiến bộ xã hội của các dân tộc.
Từ 51 quốc gia
thành viên khi được thành lập, LHQ hiện có 193 quốc gia thành viên và trở thành
một hệ thống toàn diện gồm 6 cơ quan chính , nhiều cơ quan phụ trợ, 20 tổ chức
chuyên môn và 5 Ủy ban kinh tế - xã hội đặt ở các khu vực, hàng chục quỹ và
chương trình, hoạt động trên tất cả các lĩnh vực từ giải quyết và ngăn ngừa
xung đột, giải trừ quân bị và không phổ biến, chống khủng bố, bảo vệ người tỵ nạn,
bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, cho đến thúc đẩy dân chủ, nhân quyền,
bình đẳng giới, phát triển kinh tế và xã hội…
Với những thành tựu
quan trọng đã đạt được, LHQ đã được cộng đồng quốc tế thừa nhận là tổ chức toàn
cầu có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống chính trị quốc tế và là nền tảng
không thể thiếu cho một thế giới hòa bình, thịnh vượng và công bằng hơn.
Đóng góp lớn nhất
của LHQ trong 78
năm qua là đã góp phần ngăn chặn không để xảy ra một cuộc chiến tranh thế giới
mới, hỗ trợ giải quyết nhiều cuộc xung đột và tranh chấp quốc tế mà minh chứng
rõ nét là LHQ đã triển khai 71 Phái bộ gìn giữ hòa bình để giúp chấm dứt xung đột,
khôi phục hòa bình, hỗ trợ công cuộc tái thiết ở nhiều quốc gia thành viên.
Trong thời kỳ Chiến
tranh lạnh, LHQ đóng vai trò hạn chế trong các vấn đề hòa bình và an ninh quốc
tế do tác động của quan hệ Xô-Mỹ. Tuy nhiên, LHQ đã góp phần giải tỏa cuộc khủng
hoảng tên lửa năm 1962, chiến tranh Trung Đông năm 1973. Trong những năm 1990,
các hoạt động của LHQ đã góp phần chấm dứt các cuộc xung đột kéo dài như ở
Căm-pu-chia, En Xan-va-đo, Goa-tê-ma-la, Mô-dăm-bích. LHQ đã triển khai 74 hoạt động gìn giữ hòa
bình ở nhiều khu vực trên thế giới. Mặc dù gặp phải một số thất bại và khó
khăn, các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ đã có vai trò quan trọng trong việc
lập lại hòa bình, chấm dứt xung đột và hỗ trợ cho tiến trình tái thiết ở nhiều
quốc gia thành viên. Vì những hoạt động kể trên, lực lượng gìn giữ hòa bình của
LHQ đã được trao tặng Giải thưởng Hòa bình Nobel vào năm 1988, sau đó Tổ chức
LHQ và ông Tổng Thư ký Kofi Annan được tặng Giải thưởng này vào năm 2001.
LHQ cũng đã thành
công trong việc thúc đẩy quá trình phi thực dân hóa. Hiến chương LHQ ngay từ đầu
đã đề ra những nguyên tắc định hướng cho những nỗ lực phi thực dân hóa của LHQ,
đặc biệt là nguyên tắc tôn trọng quyền tự quyết của các dân tộc, và thành lập Hội
đồng Quản thác để theo dõi các vùng lãnh thổ không tự quản. Năm 1960, Đại hội đồng
LHQ đã thông qua Tuyên bố về việc trao độc lập cho các quốc gia và dân tộc thuộc
địa, năm 1962 thành lập Ủy ban đặc biệt về Phi thực dân hóa để giám sát việc thực
hiện Tuyên bố, năm 1990 quyết định giai đoạn 1990-2000 là Thập kỷ quốc tế về
xóa bỏ chủ nghĩa thực dân, và tiếp đó năm 2001 thông qua giai đoạn 2001-2010 là
Thập kỷ quốc tế thứ hai về xóa bỏ chủ nghĩa thực dân. Nhờ những nỗ lực đó, 750
triệu người – chiếm gần 1/3 dân số thế giới – sống ở các vùng lãnh thổ không tự
quản vào năm 1945 khi LHQ được thành lập đến nay đã trở thành 80 quốc gia độc lập.
Chính những nỗ lực phi thực dân hóa này đã làm thay đổi LHQ với sự gia tăng
đáng kể số lượng thành viên từ 51 nước ban đầu lên 193 nước hiện nay.
LHQ đã soạn thảo
và xây dựng được một hệ thống các công ước quốc tế về giải trừ quân bị, trong
đó có Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (1968), Hiệp ước cấm thử hạt nhân
toàn diện (1996), Công ước cấm vũ khí hóa học (1992) và Công ước cấm vũ khí
sinh học (1972), Công ước cấm vũ khí hạt nhân (2017) tạo ra khuôn khổ pháp lý
cho việc ngăn chặn phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, tiến tới xóa bỏ hoàn toàn
các loại vũ khí này. Mặc dù vậy, nỗ lực của LHQ về giải trừ quân bị vẫn gặp nhiều
khó khăn, đôi khi bế tắc, do chạy đua vũ trang còn diễn biến phức tạp cùng với
những toan tính chiến lược về quân sự, chính trị và sự bất ổn của môi trường an
ninh quốc tế.
Trong lĩnh vực
phát triển, LHQ với hệ thống các chương trình, quỹ trực thuộc, các tổ chức
chuyên môn và các tổ chức liên chính phủ gắn với LHQ đã đạt được nhiều thành tựu
trong việc nâng cao đời sống của người dân và tạo điều kiện thuận lợi cho những
tiến bộ về kinh tế và xã hội trên toàn thế giới.
Tuy nhiên, do quá
trình hình thành và phát triển của LHQ phản ánh bối cảnh và so sánh lực lượng
trên thế giới, chịu tác động của lợi ích các quốc gia, bên cạnh đó là những khó
khăn về tài chính và huy động nguồn lực, nên hiệu quả hoạt động của LHQ trên
nhiều lĩnh vực còn hạn chế, chưa đáp ứng được với những thay đổi và thách thức
toàn cầu mới cũng như những biến chuyển về so sánh lực lượng bên trong LHQ, nhất
là việc gia tăng số lượng thành viên, trong một số trường hợp hoạt động không
hiệu quả, thiếu minh bạch, bị lợi dụng và áp dụng tiêu chuẩn kép để gây sức ép
và can thiệp. Những thách thức chính LHQ đang gặp phải là:
Thách thức đối với
uy tín của tổ chức. Cuộc chiến ở Nam Tư năm 1999 và cuộc chiến I-rắc năm 2003
phần nào cho thấy sự bất lực của LHQ trong vai trò giữ gìn hòa bình và an ninh
quốc tế. Những hành động đơn phương của một số nước, phớt lờ những nguyên tắc
cơ bản của Hiến chương LHQ đã làm cho vai trò của tổ chức này bị suy giảm
nghiêm trọng. Bên cạnh đó, những bê bối liên quan đến chương trình “đổi dầu lấy
lương thực” và những vụ việc lạm dụng tình dục và buôn bán trẻ em của một số
lính gìn giữ hòa bình LHQ đã tác động tiêu cực đối với uy tín và hoạt động của
tổ chức này.
Thách thức trong
thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình và an ninh quốc tế sau chiến tranh lạnh.
Môi trường quốc tế có sự đan xen giữa mối đe dọa an ninh truyền thống và phi
truyền thống, phạm vi và sự liên quan của các mối đe dọa cũng ngày càng rộng và
khó tách biệt. Đến nay, nhiều điểm nóng vẫn diễn biến phức tạp. Trong khi đó, vấn
đề chạy đua vũ trang và phổ biến vũ khí giết người hàng loạt, vấn đề an ninh
phi truyền thống như hoạt động khủng bố, xung đột sắc tộc, tôn giáo, tranh chấp
lãnh thổ, chủ nghĩa ly khai, cực đoan... ngày càng gia tăng, đe dọa nghiêm trọng
hòa bình và an ninh thế giới.
Hiệu quả hoạt động
của LHQ không như kỳ vọng do cùng lúc phải giải quyết nhiều cuộc khủng hoảng lớn;
thiếu nguồn lực cần thiết (do các nước lớn cắt giảm đóng góp) cho các hoạt động
phát triển, trong khi các thách thức phải giải quyết những vấn đề mang tính
toàn cầu như đói nghèo, nợ nần, chênh lệch phát triển, suy thoái môi trường sống,
bùng nổ dân số, các loại bệnh, dịch nguy hiểm, hoạt động tội phạm xuyên quốc
gia... ngày càng lớn. Liên hợp quốc với tư cách là tổ chức đa phương lớn nhất
thế giới cần phát huy vai trò của mình trong việc giải quyết những thách thức
đó nhằm thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển tiến bộ trên toàn cầu.
Trước tình hình
đó, việc cải tổ Liên hợp quốc một cách toàn diện và có hệ thống, phù hợp với
tình hình quốc tế mới là một yêu cầu cấp thiết khách quan. Cho đến nay, các
thành viên đều nhất trí là LHQ cần được cải tổ nhằm tăng cường vai trò, hiệu quả
và dân chủ hoá. Cải tổ LHQ bao gồm 3 nội dung chính: Cải tổ bộ máy LHQ (ĐHĐ,
HĐBA, Hội đồng Kinh tế Xã hội - ECOSOC...); Cải tổ Ban Thư ký và phương thức
làm việc của LHQ; Cải tổ hệ thống phát triển LHQ.
Có thể nói, sau 78
năm tồn tại và phát triển, LHQ đã trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, có thất
bại nhưng thành tựu của LHQ là nổi bật. LHQ ngày càng chứng tỏ là một tổ chức
không thể thiếu trong nền chính trị thế giới. Sự lớn mạnh của LHQ chính là nhờ ở
mục tiêu đúng đắn của tổ chức phù hợp với nguyện vọng hòa bình, độc lập, phát
triển và tiến bộ xã hội của các dân tộc./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét