Mang
trong mình truyền thống văn hoá Phương Đông, lại được tiếp thu những tinh
hoa văn hoá của nhiều dân tộc trên thế
giới, đặc biệt là ánh sáng khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin, với phẩm chất
thiên tài, Hồ Chí Minh đưa ra cách hiểu văn hoá rất rộng, rất sâu sắc và khái
quát cao, song cũng rất cụ thể và dễ hiểu, dễ đi vào lòng người. Mặc dù đã có
rất nhiều khái niệm, định nghĩa về văn hoá khác nhau, nhưng Hồ Chí Minh đã đưa
ra một định nghĩa về văn hoá rất gần với cách hiểu mà 40 năm sau (1982) UNESCO
mới nêu lên. Trong mục “Đọc sách” ở phần cuối tập “Nhật ký trong tù”
(1942-1943), Người đã viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật,
khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày
về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh
đó tức là văn hoá. Văn hoá là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với
biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu của
đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. Chính văn hoá được hiểu theo nghĩa như
vậy mới có thể được đóng vai trò “là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục
tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội” như Đảng
cộng sản Việt Nam đã khẳng định.
Quan
điểm trên của Hồ Chí Minh đã khái quát được nội dung đầy đủ nhất, rộng nhất,
mang đầy đủ nội hàm của phạm trù văn hoá. Theo đó, văn hoá được hiểu là toàn bộ
sáng tạo những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần của con người trong
quá trình tồn tại sinh sống và phát triển. Nguồn gốc và động lực sâu xa của văn
hoá chính là nhu cầu của con người, khác với loài vật, nhu cầu của con người
(bao gồm cả nhu cầu vật chất và nhu cầu tinh thần) luôn luôn thay đổi, con
người không bao giờ bằng lòng với những cái mà tự nhiên ban tặng và những gì đã
có. Chính điều đó, đã thúc đẩy con người
hoạt động và sáng tạo, cải tạo tự nhiên và xã hội, tạo ra không gian và điều
kiện sinh tồn cả vật chất lẫn tinh thần phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu cho
mình. Đó cũng chính là quá trình sáng tạo văn hoá của con người. Theo nghĩa đó,
ở đâu có con người và hoạt động của con người thì ở đó có văn hoá. Văn hoá là
sự phát huy và hiện thực hoá các năng lực bản chất của con người. Con người là
chủ thể sáng tạo của văn hoá đồng thời văn hoá là phương thức sinh tồn, là môi
trường sống của con người. Con người không thể tồn tại và phát triển với tính
cách là con người được nếu tách khỏi môi trường văn hoá và thực tế lịch sử phát
triển của con người luôn gắn liền với lịch sử phát triển của văn hoá. Tư tưởng
đó cho chúng ta thấy rằng tồn tại xã hội bao giờ cũng quyết định ý thức xã hội,
yếu tố vật chất quyết định yếu tố tinh thần, theo đúng lý luận của chủ nghĩa
Mác- Lênin.
Mặt
khác, theo quan niệm của Hồ Chí Minh về văn hoá, thì văn hoá bao gồm hai lĩnh
vực cơ bản đó là, văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần. Bên cạnh những sản
phẩm tinh thần như: ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo,
văn học, nghệ thuật... văn hoá còn bao hàm các sản phẩm vật chất phục vụ cho
đời sống con người như các công cụ, các phương tiện đáp ứng nhu cầu ăn, mặc, ở,
đi lại, giao tiếp...Tuy nhiên, văn hoá vật chất thực ra là vật thể hoá các giá
trị tinh thần. Mỗi sản phẩm vật chất đều thể hiện sự tài hoa, lý tưởng thẩm mỹ
của con người, của những chủ thể sáng tạo ra chúng.
Như
vậy, có thể nói Hồ Chí Minh đã đưa ra quan niệm hết sức khoa học và dễ hiểu về
văn hoá. Quan niệm đó không những vạch ra những dấu hiệu đặc trưng của văn hoá
mà còn bao quát được toàn bộ các hoạt động và các hiện tượng văn hoá trong đời
sống con người. Vì vậy, tư tưởng của Hồ Chí Minh về văn hoá hiện nay vẫn còn
nguyên giá trị trong việc nhận thức các hiện tượng văn hoá của đời sống xã hội.
Ngày nay, trong sự nghiệp xây
dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thì tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hoá vẫn là điểm tựa tinh thần vững chắc, là ánh sáng soi đường
cho toàn Đảng, toàn dân ta đưa sự nghiệp cách mạng đến thành công.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét