GÓP PHẦN VÀO CUỘC ĐẤU TRANH TRÊN MẶN TRẬN TƯ TƯỞNG, LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA

Để phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, cùng với việc không ngừng phát triển những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, cần chủ động định hướng tiếp thu văn hóa bên ngoài. Quá trình hiện thực hóa, không thể không gắn liền với cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa. Lý luận về văn hóa Việt Nam phải trở thành vũ khí sắc bén của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống chiến lược "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng.

Với cách nhìn tổng quát, có thể khẳng định, văn hóa vừa thể hiện ở bình diện rộng, vừa thể hiện ở chiều sâu, tầm cao các giá trị mang ý nghĩa sáng tạo và nhân văn mà con người đạt được. Những giá trị đó không chỉ có ý nghĩa đối với một dân tộc, mà còn có ý nghĩa phổ quát trong phạm vi đời sống văn hóa toàn nhân loại. Hội nhập quốc tế, đang làm cho đời sống văn hóa của Việt Nam không bị bó khuôn trong những giá trị văn hóa theo hệ tiêu chí chân, thiện, mỹ truyền thống của dân tộc, mà có nhiều văn hóa phẩm của các dân tộc khác đang và sẽ thâm nhập vào mọi phương diện, lan tỏa và thấm sâu vào các lĩnh vực của đời sống xã hội. Sự thâm nhập ấy luôn hàm chứa cả những khả năng “thẩm lậu” của các phản giá trị nếu chúng ta không kiểm soát, ngăn chặn được. Đặc biệt, cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc ngày càng diễn ra gay go, quyết liệt, phức tạp và mang nhiều sắc thái mới, trong đó lĩnh vực văn hóa là một mũi nhọn cực kỳ quan trọng. Muốn phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, cùng với việc không ngừng phát triển những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp để tạo sức mạnh nội sinh của nền văn hóa, chúng ta cần chủ động định hướng sự thâm nhập những tinh hoa văn hóa từ bên ngoài, nhằm vừa làm giàu cho nền văn hóa Việt Nam hiện đại, vừa chủ động phá những cạm bẫy "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch về lĩnh vực văn hóa..

Trên thực tế, vấn đề xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc chưa được thực sự đặt ngang tầm với các nhiệm vụ khác. Văn hóa thường bị xem nhẹ, bị bó hẹp trong văn hóa tinh thần, thậm chí hẹp hơn nữa, chỉ là văn học, nghệ thuật, và ngay cả đối với văn học, nghệ thuật thì chức năng xã hội của nó cũng chưa được nhận thức đầy đủ, sâu sắc; di sản văn hóa truyền thống nhiều khi bị lãng quên, chưa được quan tâm đúng mức; không ít giá trị văn hóa lành mạnh trở nên lạc lõng... Nhưng, nhiều yếu tố văn hóa phi giá trị, thậm chí phản giá trị lại ngang nhiên hoành hành và được một bộ phận trong xã hội tôn thờ. Tác động mặt trái của kinh tế thị trường làm cho các quan hệ văn hóa có những biến dạng như: thiếu gắn bó, hòa đồng trong quan hệ giữa người với người, giữa con người với tổ chức, giữa các cộng đồng văn hóa; chạy theo lợi ích kinh tế, coi nhẹ quan hệ tình nghĩa; đánh giá con người không theo phẩm chất và năng lực thực sự mà chỉ theo độ "tinh khôn" trong "quan hệ". Một số hoạt động văn hóa không phục vụ thiết thực cho đời sống của quần chúng nhân dân, chưa phát huy được vai trò trong phát triển kinh tế- xã hội, trong xây dựng con người và cộng đồng. Các thiết chế văn hóa thiếu đồng bộ, cơ sở vật chất văn hóa chưa được quan tâm đầu tư thích đáng, chưa được khai thác, sử dụng hợp lý và phát huy tác dụng tích cực trong đời sống xã hội, tình trạng coi xây dựng văn hóa chỉ là phong trào "bề nổi", "vô thưởng, vô phạt"; công tác tuyên truyền, giáo dục về văn hóa tiến hành chiếu lệ, hời hợt, thậm chí còn có hiện tượng lợi dụng sự phát triển "nhảy vọt" về nhu cầu văn hóa của nhân dân để trục lợi...

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng yếu kém, lệch lạc trên có nguyên nhân rất quan trọng là chưa kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc với đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa. Kết hợp chặt chẽ giữa "xây và chống" trong phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, trước hết phải có nhận thức đúng, mà để có nhận thức đúng, phải làm cho nền tảng tư tưởng, lý luận khoa học chiến thắng những lý thuyết phản khoa học, cần có cái nhìn phê phán trên cơ sở khoa học, cần đứng vững trên lập trường thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng để xây dựng lý luận khoa học về văn hóa và phát triển thực tiễn đúng hướng về văn hóa. Vì vậy, để phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phải gắn liền với cuộc đấu tranh trên mặt trận lý luận, tư tưởng về văn hóa, nhất là đấu tranh chống những quan điểm lệch lạc, phản động, bảo vệ nền tảng chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng ta về văn hóa.

Đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận về văn hóa cần tập trung khẳng định, quần chúng nhân dân không chỉ là người hưởng thụ thành quả văn hóa mà còn là chủ thể tích cực của quá trình sáng tạo văn hóa. Không thể phủ nhận trong di sản văn hóa dân tộc Việt Nam, có không ít giá trị dân tộc ta đã tiếp biến được từ các nền văn hóa khác trong quá trình giao lưu văn hóa. Nhưng bản sắc văn hóa - Hồn dân tộc - "bộ gien" di truyền về văn hóa của dòng giống "con Lạc, cháu Hồng", chính là bàn tay, khối óc của tổ tiên chúng ta sáng tạo nên. Vì vậy, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phải hết sức coi trọng việc khơi dậy niềm tự hào và ý thức kế thừa những di sản văn hóa quý báu ấy. Kế thừa văn hóa phải gắn với đổi mới và phát triển văn hóa, làm cho nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc thể hiện đầy đủ bản chất sáng tạo và nhân văn của văn hóa. Đồng thời, đẩy mạnh cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận trên lĩnh vực văn hóa nhằm khắc phục những nhận thức lệch lạc, coi nhẹ vai trò chủ thể sáng tạo văn hóa của quần chúng nhân dân, bác bỏ những mưu toan hòng nhân danh sáng tạo văn hóa để phủ nhận truyền thống, bản sắc, vai trò, nền tảng của các di sản văn hóa dân tộc. Đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa cần tập trung nâng cao nhận thức, hiểu biết của nhân dân về truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. Bởi lẽ, chỉ khi có nhận thức đúng, các tầng lớp nhân dân mới chủ động, tích cực tham gia xây dựng nền văn hóa và đời sống văn hóa lành mạnh trong xã hội.Và đến lượt nó, thực hiện tốt các nội dung, yêu cầu về xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc một cách khoa học mới có thể góp phần nâng cao hiệu quả, khắc phục tệ nạn xã hội, chống lại sự suy thoái về đạo đức, lối sống, phê phán tư tưởng sùng ngoại và khuynh hướng lai căng văn hóa, đấu tranh không khoan nhượng với nhận thức, hành vi phủ nhận giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, phủ nhận thành quả cách mạng Việt Nam. Sự kết hợp chặt chẽ giữa "xây và chống" trong quá trình nâng cao nhận thức đúng đắn của cán bộ, nhân dân về văn hóa và xây dựng văn hóa sẽ làm cho nền văn hóa Việt Nam thực sự tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa phải có quan điểm biện chứng về mối quan hệ giữa phát triển văn hóa với phát triển kinh tế: Văn hóa nằm ngay trong kinh tế và kinh tế nằm trong văn hóa. Văn hóa không phải là sự phản ánh thụ động, là sản phẩm tự phát của kinh tế. Bởi vậy, không nên cho rằng, chỉ cần phát triển kinh tế thì văn hóa tự khắc phát triển theo. Có những nước kinh tế phát triển cao mà văn hóa, đạo đức, lối sống lại suy đồi. Trái lại, có nước trình độ phát triển kinh tế chưa cao nhưng ngay từ đầu đã coi trọng mở mang văn hóa, giáo dục để "làm kế sâu rễ bền gốc" cho sự phát triển. Bản thân sự phát triển kinh tế cũng không phải chỉ do các yếu tố kinh tế đơn thuần như lao động, vốn, công nghệ và tài nguyên thiên nhiên mang lại, mà ngày càng phụ thuộc vào tiềm năng sáng tạo của nguồn lực con người, từ sự hiểu biết đến đạo đức, lối sống, thị hiếu, trình độ thẩm mỹ... của mỗi cá nhân và cộng đồng xã hội. Vì vậy, để phát triển xã hội bền vững, cần tìm ra những phương thức cho kinh tế bắt rễ được trong văn hóa, thấm đậm những giá trị văn hóa, tham gia xây dựng con người và cộng đồng về văn hóa. Cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận về văn hóa phải đi tiên phong trong việc phê phán nhằm khắc phục các phong tục, tập quán lạc hậu, lỗi thời trong đời sống văn hóa của cộng đồng xã hội. Quá trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc sẽ trở nên thiếu tính toàn diện, triệt để và khả thi, nếu không đi đôi với đấu tranh lọc bỏ những yếu tố phản văn hóa, phản giá trị.

Lý luận văn hóa sẽ trở thành vũ khí sắc bén của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống chiến lược "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng. Vì vậy, lý luận văn hóa phải tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận nhằm phê phán các quan điểm, hành động phản văn hóa như: hoài nghi và phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng; dao động mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; thoái hóa về chính trị, tư tưởng, sa đọa về đạo đức, lối sống; sùng bái nước ngoài, coi thường các giá trị văn hóa dân tộc... Hơn nữa, đấu tranh trên mặt trận văn hóa cần được tiến hành một cách văn hóa. Bởi vì, cũng như những giá trị văn hóa, một khi đã đi vào tư tưởng, tâm hồn, tình cảm con người thì những yếu tố phản văn hóa sẽ trở thành nếp nghĩ, cách làm, ăn sâu, bám rễ vào nhân cách con người, không thể dùng biện pháp hành chính thuần túy mà gột rửa được. Vì vậy, trong cuộc đấu tranh này, trước hết phải phân định được những yếu tố phản văn hóa nào là những cái đã lỗi thời, lạc hậu, gây cản trở sự phát triển của nền văn hóa; yếu tố nào phản ánh những mặt tiêu cực ngay trong đời sống và hoạt động; yếu tố nào là do sự thẩm lậu từ bên ngoài; yếu tố nào nảy sinh từ sự nhận thức yếu kém, lệch lạc của nhân dân; yếu tố nào là do âm mưu phá hoại của địch về văn hóa...

Cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa cần tập trung bảo vệ và phát triển nền tảng lý luận chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về những vấn đề văn hóa và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, khẳng định chân lý, giá trị văn hóa của nhân loại và của dân tộc, tích cực làm sáng tỏ những vấn đề có tính nguyên tắc trong nhận thức và trong thái độ ứng xử đối với văn hóa, làm cho quá trình phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc luôn được định hướng đúng đắn, khoa học. Đó là một trong những điểm mấu chốt của phương pháp luận Mác-xít đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận về văn hóa hiện nay.

Tài liệu tham khảo