Giải pháp khắc phục tác động tiêu cực của văn hoá phương Tây đến thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay

                                                                             Hoang Tho

Văn hoá thuộc về con người, xã hội loài người, do con người sáng tạo ra trong suốt quá trình lịch sử. Ở nhiều cách tiếp cận khác nhau có những quan niệm khác nhau về văn hoá. Theo Hồ Chí Minh, văn hóa hiểu một cách khái quát và toàn diện nhất, đó là: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.

  Mỗi quốc gia, dân tộc, châu lục có nền văn hoá riêng, khác biệt, có thể xem đó là bản sắc hay là sắc thái riêng. Chính điều đó đã tạo nên “bức tranh văn hoá” nhân loại vô cùng phong phú, đa sắc màu. Văn hoá phương Tây có điểm tương đồng, nhưng cũng có nhiều khác biệt so với văn hoá phương Đông, do sự khác biệt về những điều kiện xã hội - lịch sử sáng tạo ra nó. Thực tế cho thấy, trong mỗi nền văn hóa ở từng quốc gia, dân tộc có sự tồn tại đan xen những giá trị tiến bộ, tích cực với lạc hậu, tiêu cực, phản văn hóa và văn hóa phương Tây không phải ngoại lệ. Có nhà nghiên cứu từng đề cập đến sự tương phản, xung đột văn hóa Đông - Tây trước bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời đề xuất biện pháp nhuốm màu tiêu cực, nghĩa là kỳ thị, chối bỏ văn hóa ngoại lai, trong đó có văn hóa phương Tây.

 Văn hoá không phải là một thực thể khô cứng, bất biến, trái lại nó rất sống động và có sức lan tỏa rộng rãi. Giữa các nền văn hoá luôn có sự giao thoa, tiếp biến, nhưng rất dễ xung đột với nhau do những bất đồng, khác biệt, thậm chí dị biệt. Trước đây, các nước phương Đông, trong đó có Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn hoá phương Tây bởi quá trình xâm lược, thống trị của  thực dân, đế quốc phương Tây. Dã tâm đồng hoá văn hoá bản địa là mục tiêu không thể chối bỏ của thực dân, đế quốc. Vì vậy, đồng thời với quá trình thống trị về mặt chính trị, vơ vét tài nguyên khoáng sản, bóc lột sức lao động, thì thực dân, đế quốc còn tìm mọi cách nô dịch về tinh thần, truyền bá tư tưởng, áp đặt giá trị văn hoá phương Tây; biến các nước thuộc địa trở thành bản sao văn hoá của phương Tây. Phong trào đấu tranh giành độc lập, tự do ở nhiều nước thuộc Châu Á, Châu Phi, Châu Mỹ - Latinh mà Việt Nam là tấm gương sáng đã chấm dứt ách đô hộ của thực dân, đế quốc, mở ra triển vọng to lớn để xây dựng, bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa truyền thống.

Hiện nay, các nước phương Tây không từ bỏ tham vọng phổ quát những giá trị văn hoá trên toàn cầu. Văn hoá phương Tây tìm mọi cách du nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường và cách thức khác nhau. Đó là: Thông qua các loại hình nghệ thuật như điện ảnh, sân khấu, âm nhạc, hội họa, văn học; thông qua sách, báo, tạp chí; thông qua mạng Internet (rất phổ biến hiện nay); thông qua giao lưu văn hoá, hợp tác kinh tế và khoa học - công nghệ; thông qua việc học tập, nghiên cứu của học sinh, sinh viên Việt Nam ở các nước phương Tây; thông qua con đường du lịch của khách phương Tây vào Việt Nam v..v. Như vậy, hàng ngày, hàng giờ văn hoá phương Tây du nhập, thẩm thấu, tác động  đa chiều đến con người và xã hội Việt Nam. Không thể phủ nhận là cùng với tác động tích cực, thì tác động tiêu cực đối với thanh, thiếu niên không hề nhỏ, đó là: Sùng bái những giá trị vật chất và tinh thần của phương Tây, xem đồng tiền như “Bái vật giáo”, quay lưng với những giá trị và truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc; tôn thờ lối sống vị kỷ và chủ nghĩa cá nhân, cái tôi lấn lướt các giá trị cộng đồng, tập thể; thực dụng, chạy theo cám dỗ vật chất, đồng tiền; vì lợi nhuận, vì tiền, vì dục vọng cá nhân sẵn sàng gây hại, tước đoạt mạng sống người khác; sa đọa về đạo đức, tha hoá về nhân cách; tình trạng sống thử trước hôn nhân có chiều hướng gia tăng; mờ nhạt, xem nhẹ lý tưởng cách mạng... Khảo sát thực tế cho thấy, hiện nay có một bộ phận không nhỏ thanh, thiếu niên bị tác động tiêu cực của văn hoá phương Tây, nên có nhận thức và hành động sai trái, phản cảm, gây mối lo ngại sâu sắc trong toàn xã hội.

 Để hạn chế, đẩy lùi tác động tiêu cực của văn hoá phương Tây đến thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay, cần phải tiến hành đồng bộ các giải pháp cơ bản sau:

 Một là, tăng cường tuyên truyền, giáo dục bản sắc, truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc Việt Nam đối với thanh, thiếu niên

 Các cấp, các ngành, các tổ chức, đoàn thể, gia đình và nhà trường cần chú trọng, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục bản sắc, truyền thống văn hoá đặc sắc, tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cho thanh, thiếu niên. Giúp họ có nhận thức đúng đắn, sâu sắc về giá trị văn hoá dân tộc, bồi đắp lòng tự hào dân tộc, xây dựng phẩm chất đạo đức và nhân cách con người Việt Nam sống có lý tưởng, có hoài bão, cống hiến công sức, trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bằng nhiều con đường để tuyên truyền, giáo dục bản sắc, giá trị truyền thống văn hoá dân tộc cho thanh, thiếu niên, cụ thể: Tăng thêm chương trình, nội dung giảng dạy văn hóa dân tộc trong các nhà trường, các cấp học, bậc học để trang bị tri thức văn hóa, định hướng giá trị thẩm mỹ; thông qua các loại hình nghệ thuật như sân khấu, điện ảnh, hội họa, kiến trúc, âm nhạc, văn học; thông qua các cuộc hội thảo khoa học, các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ, sách, báo, tạp chí, truyền hình, Internet, du lịch để giới thiệu về bản sắc văn hoá Việt Nam. Cần chú trọng giới thiệu cả văn hoá vật thể và phi vật thể đối với thanh, thiếu niên. Hình thức tuyên truyền, giáo dục về văn hoá phong phú, đa dạng, phù hợp với tuổi trẻ; tăng cường tuyên truyền, giáo dục trực quan sinh động.

 Hai là, xây dựng, khai thác và sử dụng hiệu quả các thiết chế văn hoá, nhằm tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho thế hệ trẻ hoạt động.

Chú trọng xây dựng các thiết chế văn hoá ở các địa phương, trường học, khu công nghiệp, nông, lâm trường để thu hút các hoạt động của giới trẻ sau thời gian học tập, lao động như: Cung Văn hoá (Nhà Văn hoá), khu thể thao đa năng, sân vận động, trường (viện) nghệ thuật văn hoá dân gian, công viên văn hoá, nhà bảo tàng văn hoá, nhà truyền thống, các câu lạc bộ, địa điểm du lịch sinh thái, lịch sử, các khu vui chơi giải trí có nhiều trò chơi dân gian nhằm tạo môi trường, điều kiện thuận lợi và sân chơi hữu ích cho thanh, thiếu niên.

Ba là, tổ chức đa dạng các hoạt động văn hoá để thế hệ trẻ được tham gia sáng tạo và thụ hưởng những giá trị tốt đẹp

Khôi phục và tổ chức chặt chẽ, có chất lượng, hiệu quả các lễ hội dân gian tốt đẹp ở nhiều vùng, miền, địa phương; tổ chức nhiều hoạt động văn hoá, nghệ thuật dân tộc. Tăng cường giao lưu văn hoá giữa các vùng, miền trong cả nước và nước ngoài thông qua việc tổ chức các sự kiện văn hoá như: Thi người đẹp; thi tiếng hát, vũ điệu dân gian, nhạc cụ dân tộc; hội diễn sân khấu dân tộc; thi ẩm thực, thi đấu các môn thể thao.., nhằm thu hút đông đảo thanh, thiếu niên tham gia để chọn lọc được những tài năng thực sự, đồng thời giúp họ thụ hưởng những giá trị tốt đẹp của văn hoá dân tộc.

 Bốn là, tiếp biến những giá trị văn hoá phương Tây phù hợp với truyền thống và đạo lý Việt Nam, đồng thời tích cực đấu tranh bài trừ những tiêu cực, xấu độc

 Những giá trị văn hoá tiến bộ, tích cực của phương Tây phù hợp với truyền thống, đạo lý của người Việt Nam, không xung đột với văn hoá bản địa cần được tiếp thu và cải biến, bổ sung, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Không nên có nhận thức và hành động sai lệch, phiến diện dẫn tới phủ nhận, chối bỏ tất cả giá trị văn hoá phương Tây, cho rằng văn hoá phương Tây chỉ một màu đen, tiêu cực, xấu độc. Hoặc tuyệt đối hoá mặt tích cực mà không nhận thấy mặt tiêu cực, khác biệt, dị biệt của văn hoá phương Tây. Các cơ quan quản lý văn hóa, các tổ chức quần chúng (Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, Công đoàn…), các nhà khoa học, nhà giáo dục cần tích cực, chủ động phát hiện, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục giúp thanh, thiếu niên nhận rõ mặt trái và tác động tiêu cực của văn hóa phương Tây; kiên quyết đấu tranh phê phán, bài trừ những tiêu cực, xấu độc đi ngược với bản sắc, truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc.

Văn hoá thuộc về con người, xã hội loài người, do con người sáng tạo ra trong suốt quá trình lịch sử sinh tồn. Sự tác động của văn hoá phương Tây đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam là một thực tế không thể phủ nhận. Đối với nước ta, văn hoá phương Tây tác động mạnh mẽ, đa chiều cả tích cực và tiêu cực đến thế hệ trẻ; tác động tiêu cực đã và đang làm tha hoá một bộ phận không nhỏ thanh, thiếu niên, người chủ tương lai của nước nhà. Đây là vấn đề rất hệ trọng, không thể xem nhẹ, lảng tránh mà đòi hỏi trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội. Tiến hành đồng bộ các giải pháp nêu trên sẽ góp phần quan trọng đẩy lùi tác động tiêu cực của văn hoá phương Tây đến thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay.