MỘT SỐ YÊU CẦU TRONG CUỘC ĐẤU TRANH TƯ TƯỞNG, LÝ LUẬN HIỆN NAY

          Công tác tư tưởng, lý luận là bộ phận quan trọng, là nhân tố hàng đầu cấu thành hoạt động lãnh đạo của Đảng. Có thể nói, sự tồn vong của Đảng cũng như sự thành bại của cách mạng có liên quan chặt chẽ tới công tác tư tưởng, lý luận. Một vấn đề rất quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận là đấu tranh chống các quan điểm sai trái, những tư tưởng lệch lạc, phản động. Công tác tư tưởng, lý luận lúc nào cũng dựa trên lập trường của một giai cấp nhất định. Vậy nên đấu tranh tư tưởng, lý luận là một khía cạnh quan trọng trong những cuộc đấu tranh giai cấp. Cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận không chỉ xoay quanh vấn đề cốt lõi nhất của lý luận, mà thường gắn với những vấn đề thực tiễn, nhất là những biến động của đời sống xã hội.

          Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận hiện nay đang diễn ra trong bối cảnh mới - bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nên có nhiều thuận lợi, nhưng cũng có không ít khó khăn, thách thức mới đối với việc bảo vệ những quan điểm, tư tưởng của chúng ta. Chưa bao giờ tầm vóc và sức mạnh của dân tộc, của đất nước ta lại rạng rỡ và mạnh mẽ như lúc này. Điều đó làm cho công tác tư tưởng, lý luận có một cơ sở thực tế mới, có một “cốt vật chất” vững chắc để thực hiện những nhiệm vụ của mình. Nhưng mặt khác, những thách thức đối với công tác tư tưởng, lý luận không hề nhỏ, đó là những nghịch lý và những diễn biến khó lường của thế giới hiện nay. Ngay cả những giá trị cao đẹp và đích thực mà nhân loại dày công tạo dựng, vun đắp như: hòa bình, độc lập, chủ quyền, dân chủ, công bằng và tiến bộ xã hội cũng bị những thế lực đế quốc, phản động dùng mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá. Nhưng, có một vấn đề đặt ra là thông tin về mọi mặt đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh ở mọi nơi, mọi ngóc ngách trên thế giới và trong nước; cả mặt thuận và mặt trái, đều có thể hấp thụ được qua nhiều cách, nhiều chiều trên nhiều phương diện. Việc nghe, việc nhìn cũng như suy nghĩ của mỗi người trong điều kiện thông thoáng bên trong, mở cửa, hội nhập với bên ngoài hôm nay đã khác hôm qua. Tất cả điều đó tác động đến công tác tư tưởng, lý luận nói chung và tác động trực tiếp đến cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận nói riêng. Từ đó, trong việc đấu tranh tư tưởng, lý luận, chúng ta phải kế thừa những cách thức và phương pháp vốn có, đồng thời phải có cách làm đổi mới, sáng tạo. Điều căn bản nhất là thấy được những yêu cầu đặt ra đối với cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay. Có thể khái quát trên một số nội dung chủ yếu sau:

          Một là, trong cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay cần nhận rõ sự phức tạp trên con đường cách mạng nước ta vì mục tiêu: “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Trên con đường đó, chúng ta gặp không ít khó khăn, không ít lực cản. Có những khó khăn do chính bản thân chúng ta không lường hết, khó khăn nội tại do chủ quan duy ý chí hoặc do bảo thủ trì trệ dẫn tới sự đình đốn thậm chí vấp ngã. Từ đó dẫn tới sự lúng túng và thiếu lý lẽ thậm chí bế tắc trong lập luận. Sự sụp đổ của hệ thống XHCN đã cho ta bài học sâu cả về tính phức tạp của thế giới đương đại và những trắc trở, khó khăn của con đường đi tới tương lai của loài người. Vấn đề đặt ra cho con đường đi lên CNXH sẽ phụ thuộc vào chính việc chúng ta nhìn nhận rõ và khắc phục tốt những vướng mắc, tồn tại trong lòng của xã hội XHCN, nhất là khi CNXH chưa được xây dựng một cách hoàn hảo. Đó là những vấn đề nảy sinh từ tính phức tạp của thực tiễn mà ta chưa lường hết và có trường hợp từ sai lầm về nhận thức dẫn tới sai lầm về hành động; từ sự thiếu hiểu biết cộng với sự nhiệt tình thái quá mà làm sai, làm ẩu; sự thiếu nhạy cảm nên chậm chạp để mất thời cơ; việc vi phạm nguyên tắc dẫn tới sự chệch hướng.

          Thực tiễn công cuộc đổi mới đất nước của chúng ta hiện nay cũng chứa đựng những vấn đề không đơn giản. Phát triển kinh tế thị trường trong điều kiện toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế là những nhiệm vụ tất yếu mà chúng ta đang tiến hành. Nhưng ai cũng biết, mặc dù chúng ta luôn giữ định hướng XHCN nhưng phát triển kinh tế thị trường càng mạnh thì tính tự phát của khuynh hướng TBCN cũng sẽ tăng lên. Chúng ta lại đang ở trong thời kỳ quá độ, trong đó nền kinh tế và cả xã hội cũng có những vấn đề quá độ đan xen nhau rất khó rạch ròi. Quá trình hội nhập quốc tế, chủ động làm ăn với nhiều nước trên thế giới lại sử dụng những giải pháp và cách thức phát triển của CNTB để xây dựng CNXH đặt ra nhiều câu hỏi đối với công tác tư tưởng, lý luận và đặc biệt là công tác đấu tranh chống những quan điểm sai trái, phản động để bảo vệ những nguyên lý, quan điểm và định hướng của chúng ta.

          Hai là, phải xuất phát từ tư duy khoa học và sáng tạo trong cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận để có sức thuyết phục, mọi lý lẽ được sử dụng phải mang tính khoa học và sáng tạo. Chúng ta đều thấy rằng: Một mặt, học thuyết về CNXH và xã hội XHCN được hình thành một cách khoa học, có khảo sát, phân tích thấu đáo trên cơ sở vận dụng những quy luật khách quan. Nhưng mặt khác, đôi khi chúng ta vô tình bỏ qua một vấn đề quan trọng là những lý luận về CNXH được xác lập dựa vào những phương pháp trừu tượng rất cao. Phải tìm tòi và gạt bỏ những vấn đề, những yếu tố đặc thù, hoặc không cơ bản để đi sâu vào lý giải những vấn đề cốt lõi. Lý thuyết nguyên bản cội nguồn đó khi được áp dụng vào những tình huống cụ thể, lẽ ra phải tính tới sự gắn kết những điều kiện bên ngoài với bên trong và phải được soi rọi từ thực tế cuộc sống, nhưng sự vận dụng lý luận nhiều khi biệt lập, không cân nhắc đến khía cạnh đó nên dễ bị khiên cưỡng và thường gặp những vướng mắc khó có thể tháo gỡ.

          Ba là, trong đấu tranh tư tưởng, lý luận không được phiến diện, tuyệt đối hóa một chiều, không giáo điều và công thức hóa. Phiến diện và tuyệt đối hóa sẽ dẫn tới làm mất đi tính khoa học của lý luận và tính phong phú của thực tế, làm cho lý luận bị ngưng đọng và không đủ uyển chuyển để tìm ra những luận cứ đấu tranh. Như khi luận bàn về mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, chúng ta có lúc đánh giá nhìn nhận quá cao tác dụng “mở đường” của quan hệ sản xuất; lúc khác thì chỉ để ý đến vấn đề lợi ích, đến việc phát huy các yếu tố của lực lượng sản xuất nên coi nhẹ, thậm chí quên mất việc quan hệ sản xuất phù hợp một cách chủ động và tích cực đối với lực lượng sản xuất. Vấn đề sở hữu cũng vậy. Trước đây, trong lý thuyết, chúng ta chú trọng hết sức đến hai hình thức sở hữu trong xã hội chúng ta là sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể, coi đó là điều tuyệt đối đúng, là hình thức cơ bản đặc trưng của CNXH. Cho đến hiện nay, khi xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN thì xuất hiện những nhận thức lửng lơ, phó mặc, ít chú trọng tới việc củng cố, hoàn thiện các thành phần kinh tế mang tính chủ đạo, nền tảng là kinh tế nhà nước và hợp tác xã.

          Bốn là, đấu tranh tư tưởng, lý luận cần lấy căn cứ từ thực tiễn, quan tâm đến vấn đề của thực tiễn đặt ra. Nếu trong đấu tranh tư tưởng, lý luận mà cứ đi theo một chiều hướng chính thống, theo công thức định sẵn, không chú ý đến các vấn đề mới nảy sinh trong đời sống kinh tế, không để tâm đến tâm trạng xã hội và tình cảm của nhân dân thì không thể đủ sức thuyết phục. Một khi công tác tư tưởng, lý luận cứ theo một khuôn khổ cứng nhắc, không đề cập đến những vấn đề thực tiễn đang nảy sinh vào hoạt động của mình thì nhất định các tư tưởng lý luận xa lạ, sai lệch sẽ xen vào. Trong những dạng thức tư tưởng dễ xâm nhập vào quần chúng nó phát sinh từ sự chủ quan của công tác tư tưởng nói chung và công tác đấu tranh tư tưởng, lý luận nói riêng; từ những vi phạm nguyên tắc XHCN trong sản xuất, phân phối và trong cả sinh hoạt đời sống đã động chạm đến lợi ích vật chất, quyền lợi của quần chúng lao động. Trên từng bước đường đổi mới gặp vô vàn khó khăn của cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chứng minh một cách rõ ràng cho quần chúng hiểu được những điều cụ thể, từng công việc cần làm và sẽ làm được nếu tất cả mọi người cùng giác ngộ, cùng quyết tâm, đồng lòng chung sức.

          Năm là, đấu tranh lý luận phải hướng vào chủ đích là củng cố niềm tin, sao cho toàn thể cán bộ, đảng viên, nhân dân tin vào sự tất thắng của sự nghiệp cách mạng, quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Một điều rất hiển nhiên là, triển vọng phát triển của đất nước phụ thuộc đáng kể vào tư tưởng và nhận thức của con người. Khi tư tưởng đã thông, thống nhất một cách nghĩ sẽ biến ý chí thành hành động, làm cho triệu người đồng lòng chung sức, tạo thành lực lượng vật chất to lớn thúc đẩy xã hội tiến lên. Yếu tố cốt lõi đưa tới thống nhất tư tưởng và hành động là niềm tin. Niềm tin trong mỗi con người là sự chắt lọc từ nhận thức và nằm trong chiều sâu nhận thức, nhưng lại có ý nghĩa vô cùng lớn lao đối với việc định hướng tư tưởng và định hướng hành động. Niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân là keo gắn trong Đảng và giữa Đảng với nhân dân, tạo thành động lực to lớn giúp chúng ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

          Để xác lập và củng cố niềm tin, điều cần thiết nhất là phải nâng cao trình độ giác ngộ, trình độ hiểu biết cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, tiếp tục đổi mới, mở cửa, hội nhập quốc tế, đối với mỗi chúng ta, chỉ có tình cảm là không đủ, mà phải là tình cảm cách mạng dựa trên cơ sở lý luận khoa học vững chắc. Có như vậy, mới định hướng đúng cho mình khi gặp những điều kiện và biến cố phức tạp trong một thế giới đầy xáo động, ngổn ngang, bất trắc khôn lường. Có như vậy, mới đủ kiên định trước mọi thử thách của thời cuộc.

          Những vấn đề nêu trên là những yêu cầu đặt ra trong cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay. Càng thực hiện tốt các yêu cầu đó, cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận sẽ đạt được hiệu quả cao trên thực tế./.