Chủ
nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là vấn đề lý luận
và thực tiễn rất cơ bản, trọng yếu, liên quan trực tiếp đến đường lối chính trị
của Đảng, phương hướng phát triển của đất nước. Đây là vấn đề trung tâm, cốt
lõi trong đường lối cách mạng nước ta; nó chi phối toàn bộ các hoạt động chính
trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại, an ninh - quốc phòng, xây dựng Đảng...
của Đảng ta. Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề rất rộng lớn và phức tạp, có nhiều
cách tiếp cận khác nhau và hiện vẫn còn không ít nội dung phải tiếp tục nghiên
cứu, cắt nghĩa, lý giải, trả lời, cả trên định hướng chung cũng như trên định
hướng cụ thể cho từng lĩnh vực.
Vào những năm đầu thế kỷ XX, cách mạng việt nam
rơi vào tình trạng khủng hoảng về đường lối. Hàng loạt phong trào yêu nước theo
lập trường phong kiến và tiểu tư sản đều bị dập tắt và đều chịu chung số phận
thất bại. Như các cuộc khởi nghĩa của cụ Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Phan
Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, nguyễn Thái Học… Với tinh thần yêu nước nhiệt huyết,
không sợ khó khăn gian khổ, không tiếc xương máu để lãnh đạo cuộc khởi nghĩa
nhưng các cuộc khởi nghĩa đều thất bại bởi thiếu một sự dẫn dắt của đường lối chính trị đúng đắn.
Trước tình cảnh nước mất nhà tan, với lòng yêu nước nồng nàn, chí căm thù giặc
Bác Hồ đã ra đi tìm đường cứu nước cứu dân tộc. Người đã đi khắp năm châu bốn
biển, trải qua bao gian khó, phải chịu cảnh đói nghèo, và Người đã đến được với
chủ nghĩa Mác-Lênin và tìm thấy ở đó con đường cứu nước đúng đắn nhất: Muốn giải
phóng dân tộc, không có con đường nào khác là con đường cách mạng vô sản. Chỉ
có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng các dân tộc bị áp bức
và những người lao động trên toàn thế giới ra khỏi ách nô lệ.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: con đường
cách mạng Việt Nam là giải phóng dân tộc và đi lên chủ nghĩa xã hội. Sự lựa chọn
đó chính là sự chọn của dân tộc ta, của nhân dân Việt Nam, của giai cấp công
nhân, phù hợp xu thế thời đại mới thời đại quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây
chính là sự vận dụng sâu sắc luận điểm của Mác “Tôi coi sự phát triển của các
hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên” và lý luận của
Lênin về điều kiện bỏ qua một hay một vài hình thái kinh tế - xã hội trong sự
phát triển tuần tự của nó. Đó chính là: 1). Chế độ xã hội định xây dựng đã trở
thành hiện thực trên thế giới và chế độ xã hội định bỏ qua đã trở lên lạc hậu;
2). Có sự giúp đỡ của nhân dân các nước tiến bộ; 3). Có chính đảng cách mạng
tiên phong, đủ sức lãnh đạo công cuộc xây dựng chế độ xã hội mới; 4). Có sự đồng
lòng, tích cực cách mạng của nhân dân trong nước. Quán triệt và vận dụng lý luận
đó, HCM đã tuyên truyền vận động truyền bá lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin vào
phong trào công nhân và phong trào yêu nước, đồng thời tổ chức thành lập Đảng
cách mạng của giai cấp cong nhân. Trên cơ sở tư tưởng của Người, chính cương và
sách lược vắn tắt, sau đó là cương lĩnh 1930 của Đảng ta lần lượt ra đời vạch
ra đường lối đúng đắn cho cách mạng việt nam. Đó là con đường bỏ qua chế độ tư
bản chủ nghĩa tiến lên chủ nghĩa xã hội qua hai giai đoạn cách mạng. Đường lối
cách mạng đó đã đặt nền móng cho sự tiếp tục làm rõ và phát triển hơn nữa về
con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Trong suốt quá trình thực hiện công cuộc đổi mới
đất nước, Đảng và nhân dân ta luôn nhận rõ cách mạng xã hội chủ nghĩa là một sự
nghiệp đầy khó khăn, phức tạp, phải coi trọng và tuân thủ các quy luật khách
quan, không thể nóng vội, chủ quan, duy ý chí, đốt cháy giai đoạn. Từng bước nhận
rõ hơn về nền kinh tế ngoài quốc doanh và tập thể trong phát triển sản xuất…con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở
nước ta được chứng minh bằng những thắng lợi to lớn và phong phú nó đã làm thay
đổi căn bản thế và lực của dân tộc ta. Việt Nam là một quốc gia chưa trải qua
thời kỳ phát triển tư bản chủ nghĩa. Vì vậy cần thấy rõ con đường đi tới chủ
nghĩa xã hội không phải một sớm một chiều, mà là quá trình đầy khó khăn gian khổ,
phủ định chủ nghĩa tư bản, đấu tranh chống lại những tư tưởng sai trái, để tiến
tới một xã hội tốt đẹp hơn. đó là xã hội chủ nghĩa.
Trong tình hình hiện nay chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã sụp đổ, chủ nghĩa đế quốc và các
thế lực thù địch luôn tìm mọi cách để chống phá các nước xã hội chủ nghĩa còn lại
Việt Nam là một trọng điểm. Trên mặt trận lý luận tư tưởng kẻ thù cho rằng sự sụp
đổ đó thì lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin không còn giá trị. Song chúng ta khẳng
định tính tất thắng của chủ nghĩa xã hội, và thấy rõ sự sụp đổ đó chỉ là sụp đổ
của một mô hình. Sai lầm về nhận thức và chủ quan duy ý chí. Trong giai đoạn hiện
nay chủ nghĩa tư bản đã điều chỉnh thích nghi, có những biện pháp kinh tế xã hội
nhằm phát triển sản xuất, đồng thời làm dịu những xung đột trong nội bộ từng nước
cũng như giữa các nước tư bản với nhau. Những biện pháp đó không thể vượt qua
những khuôn khổ của chế độ tư bản chủ nghĩa. Vì vậy về bản chất của chủ nghĩa
tư bản không hề thay đổi. Chủ nghĩa tư bản hiện đại ngày càng bộc lộ những khuyết
điểm yếu kém, tình trạng chạy đua vũ trang, phân biệt giàu nghèo, bóc lột giá
trị thặng dư…vẫn là bức xúc, và những mâu thuẫn vốn có trong lòng xã hội tư bản
vẫn là nhân tố để chúng ta khẳng định loài người tất yếu đi theo con đường xã hội
chủ nghĩa. Đảng ta vận dụng sáng tạo lý luận hình thái kinh tế xã hội và học
thuyết Mác- Lênin vào thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội, thấy rõ được tính
đúng đắn của học thuyết. Biết vận dụng vào cụ thể đất nước ta, có nhận thức
đúng đắn quá trình bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, từ đó kế thừa những tư liệu
sản xuất của chủ nghĩa tư bản, đồng thời bỏ qua quan hệ sản xuất và kiến trúc
thượng tầng của tư bản chủ nghĩa.
